In memoriam Jan Freriks

3 januari 2024

Vlak voor kerst overleed Jan Freriks op 94-jarige leeftijd. Jan was jarenlang de oudste medewerker van Villa Augustus en ongetwijfeld ook de meest geliefde. Al vanaf  2005 was hij nauw betrokken bij de aanleg en onderhoud van onze tuinen en boomgaarden. Dankzij de enorme hoeveelheid kennis en geduld die Jan op het gebied van de teelt en de vormsnoei van fruit meebracht, is hij als leermeester voor ieder van ons van onschatbare waarde geweest.


Jan werd in 1929 in het Overijsselse Wijhe geboren. Hij doorliep de 'landbouw-winterschool' en de fruitteeltvakschool in Terwolde, waarna hij als onderzoeker op proefboomgaard De Schuilenburg in Lienden uitgroeide tot een deskundige op zijn hele vakgebied. Zijn illustere naam in de horticultuur verwierf hij echter als specialist in de teelt en de 'beredeneerde snoei' van leifruit, een lastig onder de knie te krijgen techniek, met 'achter elk knipje een gedachte'. 

Tuinbroeder Petrus van de voormalige Sion-abdij van de trappisten in Diepenveen en tuinbaas Otten van landgoed De Gelder in Wijhe brachten hem de fijne kneepjes van de beredeneerde snoei bij. 'Om goed snoeien te leren, heb je een mensenleeftijd aan ervaring nodig', schreef de Leeuwarder Courant ooit over dit specialisme. 

Jan schreef er in 1994 met Wybe Kuitert het boek Hovenierskunst in palmet en pauwstaart over, drie jaar later gevolgd door De teelt van Leifruitbomen, en in 2014 door Leifruit voor beginners. Daarnaast bleef  hij tot op zeer hoge leeftijd actief als (meewerkend!) adviseur. Op landgoederen en historische buitenplaatsen adviseerde hij jongere collega's over de aanleg en onderhoud van leifruit en hoogstamboomgaarden. In Villa Augustus wijdde Jan niet alleen onze tuinders in de geheimen ervan in, maar ook geïnteresseerde bezoekers die zich konden inschrijven voor een snoeicursus.


In 2013 benoemde de koning hem tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau voor zijn verdiensten op zijn vakgebied. Twee jaar erna werd Jan bovendien een instant-levende legende door de film Portret van een Tuin van Rosie Stapel. Zwijgzaam en in opperste concentratie als hij doorgaans in de tuin was, voerde  Jan ook daarin amper het woord. Maar waar de film ook vertoond werd, van Berlijn tot New York en van Toronto tot Brazilië: het beeld van Jan in zijn verschoten, blauwe overall en met zijn onafscheidelijkje alpinopetje maakte zelf al wel een onuitwisbare indruk. 

Portret van een Tuin brengt de vier seizoenen op Landgoed Dordwijk, de zustertuin van Villa Augustus, in kaart, en het vele werk dat in die jaargetijden bij het onderhoud van de tuin komt kijken.  Jan is erin te zien met zijn tuindersleerling Daan van der Have. Hun arbeid voltrekt zich voornamelijk in stilte.

Een typerend, ultrakort dialoogje uit de film:

Daan: ‘Zouden we niet iets belangrijkers te doen moeten hebben dan pruimen dunnen, Jan?’

(Stilte.)

Jan ‘…Wat bijvoorbeeld dan?’

(Nog meer stilte.)

Daan: ‘…Precies.’