Aanbevolen: combineer een verblijf in Villa Augustus met een bezoek aan het Dordrechts Museum. De wandeltocht erheen brengt de Gouden Eeuw al meteen een stuk dichterbij. De monumentale binnenstad vormt een museumingang op zichzelf. Erbinnen wordt de reputatie van Dordt als een van de schilderachtigste steden van ons land letterlijk kracht bijgezet door de beroemde zeventiende-eeuwse Dordtenaren die er met hun werken zijn vertegenwoordigd. 

Ferdinand Bol hangt er met onder andere zijn Zelfportret op 30-jarige leeftijd uit 1646 en de aan hem toegeschreven tekening Gezicht op Dordrecht. Van tijd- en stadsgenoot Samuel van Hoogstraten zijn diens Zelfportret op 50-jarige leeftijd (1677) en zijn verbazingwekkende trompe l’œil Brievenbord van dertien jaar eerder te zien. Nicolaes Maes is met meerdere doeken present, waaronder het bekende tafereel Luistervink (1657), een portret van Jacob de Witt en het Portret van vier kinderen in een landschap (1674). Van mede-Dordtenaar Arent de Gelder bevindt zich het Portret van de beeldhouwer Hendrik Noteman (1698) in de collectie.

Schilder aan huis bij rijke families

Al deze kunstenaars hebben met elkaar gemeen dat ze als gezel in het Amsterdamse schildersatelier van Rembrandt hebben gewerkt of anderszins navolgers van hem zijn geweest. Op zijn beurt heeft de grote meester zelf de omgekeerde weg hoogstwaarschijnlijk ook een of keren gemaakt.

Aannemelijk is bijvoorbeeld dat de portretten die Rembrandt van Jacob Trip en Margaretha de Geer, twee vooraanstaande inwoners van Dordrecht, bij hen thuis heeft geschilderd. Mogelijk kwam hij nog bij meer rijke families in de stad over de vloer, want uit boedelbeschrijvingen uit zijn tijd en van latere datum blijkt wel dat er aardig wat ‘Rembrant’- en ‘Reijnbrant’-verzamelaars woonden.

In het boekje Rembrandt en Dordrecht/De meester en zijn leerlingen pluist Sander Paarlberg al die verifieerbare en veronderstelde connecties nauwgezet uit. En waar het tekortschiet aan historische aanknopingspunten over de ‘Dordrecht Connection’ van de schilder, bieden de schilderijen van zijn pupillen zichtbaar uitkomst. Op vroege werken van Bol, Maes, Abraham van Dijck en andere Dordtenaren zijn Rembrandts bruine palet, zijn brede penseelvoering en gebruik van het licht gemakkelijk te herkennen. Terwijl al die leerlingen gaandeweg hun eigen aanpak ontwikkelden, bleef Arent de Gelder tot aan zijn dood in 1727 het artistieke spoor van zijn mentor volgen.

Talent van 12 jaar

De stijl van Rembrandt werd toen al ouderwets beschouwd. De smaak van de achttiende eeuw zou worden bepaald door een verfijning, idealisering en elegantie die veraf staat van diens oeuvre, schrijft Paarlberg. Niettemin was het daarmee nog niet definitief gedaan voor de Dordrecht Connection.

In de eeuw daarop blies de romantische schilder Ary Scheffer (1795-1858) er opnieuw leven in door in de grote schoenen van Rembrandt te stappen. Zijn Kop van grijsaard met baret (1807) is nota bene nog lang voor een heuse Rembrandt gehouden. Postuum nog een aardige opsteker voor Scheffer, want volgens familieoverlevering schilderde hij het doek al op 12-jarige leeftijd. Het prachtige schilderij is eveneens in het Dordrechts Museum te zien.

Rembrandt en Dordrecht/De meester en zijn leerlingen is voor € 3,95 verkrijgbaar in de markt van Villa Augustus.

Het Dordrechts Museum is gevestigd aan de Museumstraat 40 in Dordrecht.